Zmiany w środowisku – 'Czarny Trójkąt' nabiera barw

Wrażliwość porostów można wykorzystać stosując ich występowanie lub ich brak do oznaczania jakości powietrza. W przeciwieństwie do pomiarów technicznych obserwacje te są dla każdego łatwe do przeprowadzenia. W ten sposób można rozpoznać zarówno przestrzenne zróżnicowanie zanieczyszczenia substancjami szkodliwymi jak również ich zmiany w czasie.

Obserwacje te zostały ustandaryzowane jak wytyczne Niemieckiego Stowarzyszenia Inżynierów (VDI) odnośnie bioindykacji z zastosowaniem porostów, których najnowsza wersja uwzględnia także rejestrowanie substancji odżywczych pochodzących z gospodarki rolnej (Bartholomess et al. 2004).

W naszym regionie te substancje odżywcze nie odgrywają dużej roli, dlatego dobre wyniki można uzyskać stosując nawet prostą skalę tolerancji toksycznej Wirtha (1991), która nadaje się doskonale do obserwacji stanu środowiska np. z klasami szkolnymi.

9 klas tolerancji toksycznej obejmuje zakres od 1 = bardzo wrażliwy do 9 = bardzo niewrażliwy.

W 1990 r. w naszym regionie występował prawie wyłącznie jeden, bardzo niewrażliwy gatunek porostów misecznica proszkowata Lecanora conizaeoides (klasa 9 tolerancji na toksyny). Mapy jakości powietrza opierały się więc na jego zróżnicowanej częstości występowania (ryc.): Kartowanie pomiędzy Görlitz a Hagenwerder prowadzone w ramach projektu dla uczniów wiosną 1990 r. ukazuje zróżnicowaną częstość występowania tego gatunku. Tam, gdzie było go więcej, jakość powietrza była względnie dobra.

Obecnie można obserwować u nas ponownie wiele bardziej wrażliwych gatunków porostów. Ciągle jednak brak przedstawicieli dwóch najbardziej wrażliwych klas. Być może właśnie Państwu uda się je odnaleźć jako pierwszym (ryc.)? Pomocą w rozpoznaniu porostów służy nasz klucz do oznaczania porostów oraz informacje o poszczególnych gatunkach. Z chęcią pomożemy w oznaczaniu porostów osobom, które się z nami skontaktują lub zgłoszą swoje znaleziska.

Literatura

Bartholmess, H., Erhardt, W., Frahm, J. P., Franzen-Reuter, I.,  John, V.,  Kirschbaum, U.,  Türk, R., Windisch, U. & Wirth, V 2004: Biologische Messverfahren zur Ermittlung und Beurteilung der Wirkung von Luftverunreinigungen auf Flechten (Bioindikation). Kartierung der Diversität epiphytischer Flechten als Indikator fur die Luftgüte  VDI 3957, cz. 13. – Düsseldorf: Verein Deutscher Ingenieure, 27 s.

Wirth, V. (1991): Zeigerwerte von Flechten. – Scripta Geobotanica 18: 215–237.

Abb. : Duże porosty epifityczne na terenie Euroregionu Nysa, ułożone według klas tolerancji toksycznej wg Wirtha (1991). czarny: występowanie stwierdzone obecnie, szary: stwierdzony tylko w źródłach historycznych

wzrost tolerancji toksycznej